De Morgen, 25/05/2013
Econome, moslima en activiste Maryam H’Madoun strijdt al jaren voor vrouwenrechten en tegen het hoofddoekenverbod – dat maandag in Gent allicht zal worden opgeheven. “Gent is cruciaal. Duizenden mensen daar steunen onze strijd. Ik kan alleen maar hopen dat zoiets ook in Antwerpen kan.”
Het is vroeg om een tussenstand op te maken na zes maanden, maar in de politiek is een half jaar ook niet niks. Wat vind je tot dusver van Bart De Wevers beleid in Antwerpen?
“In die zes maanden heeft hij heel wat gerealiseerd als het gaat over het pesten van Borgerhoute- naars. We hebben een onnodig samenscholingsverbod gezien, het Patserproject, GAS-boetes, de war on drugs… Bart De Wever doet wat van hem verwacht werd: een repressief beleid voeren. Het verschil tussen Patrick Janssens en De Wever is dat De Wever explicieter is en in your face. Terwijl Janssens de dingen meer verpakte. Junkfood verpakt als gezonde voeding. Als marketingman was Janssens er een expert in om al het negatieve te verkopen als iets wat goed is voor de samenleving.”
Wat zijn de belangrijkste uitdagingen in Antwerpen?
“Op dit moment is een van de grootste problemen – niet alleen in Antwerpen, maar in heel Vlaanderen – het structureel diep ingebedde racisme. Het is een vernietigende kracht die we moeten verslaan. Ik heb lang geloofd dat het iets is waarmee je moet leren leven en waartegen je je weerbaar moet maken, maar met ouder te worden besef ik dat racisme te destructief is om zelfs maar in je leven toe te laten. Er is een probleem met hoe we kijken naar diversiteit in onze samenleving, alsof het niets bijdraagt. De visie op andere culturen en religies is negatief en vaak racistisch en neokoloniaal. Dit heeft nefaste gevolgen op het onderwijs en de arbeidsmarkt, waar discriminatie de norm is. De ongelijkheid en armoede nemen ook toe. Vroeger hadden we in Borgerhout nauwelijks mensen die bedelden op straat en echt honger hadden. Nu kun je er nietnaast kijken. De kloof wordt steeds groter.”
Is het de confrontatie met deze problemen die geleid heeft tot je activisme? Wanneer is dat activisme geboren?
“In mijn tweede middelbaar, toen ik zag hoe een Marokkaanse medeleerling werd onderdrukt door een schoolcultuur die niet de hare was, gebroken door leerkrachten die anders dachten over hoe iemand zou moeten zijn. Toen maakte ik kennis met onrechtvaardigheid. Op dat moment werd iets in mij geboren, een soort strijdvaardigheid. Mijn activisme is later gekomen. Op mijn achttiende ben ik me gaan inzetten voor allerlei organisaties voor jongeren en later voor vrouwen die het hard te verduren kregen in de eigen gemeenschap. Ik verzet mij tegen onrechtvaardigheid, welke vorm ze ook aanneemt.
Als ik zie waarmee je bezig bent, merk ik dat vrouwenrechten centraal staan. Is feminisme deel van je activisme?
“Feminisme heeft zich bij mij ontwikkeld vanuit mijn geloof. Ik heb me altijd verzet tegen scheve ideeën over vrouwen binnen de moslimgemeenschap, maar vond de discriminatie van moslimvrouwen die werd geïnstitutionaliseerd nog vele malen erger. Ik blijf me inzetten voor de rechten en de keuzevrijheid van vrouwen om zelf te bepalen hoe ze vorm geven aan hun leven. Als het erop aankomt worden vrouwen overal nog veel te vaak als minderwaardig beschouwd.”
Je bent een van de oprichters van Baas Over Eigen Hoofd! (BOEH!) Waarom is de hoofddoekenkwestie zo belangrijk? Je draagt zelf ook een hoofddoek. Wanneer heb je die keuze gemaakt en hoe bepalend is die eigenlijk geweest?
“Ik was achttien toen ik besloot om een hoofddoek te dragen. Het was een moment waarop ik heel erg bezig was met mijn islamitische identiteit. Ik ging op zoek naar allerlei manieren om mij m’n religie zo veel mogelijk eigen te maken. De hoofddoek maakte hier deel van uit. Ik zocht ook hard naar mijn vrijheid en botste met allerlei vooroordelen over vrouwen binnen mijn eigen gemeenschap. En niet veel later kwam er een hoofddoekenverbod in mijn stad boven op. Ik had er genoeg van. Ik ben diegene die beslist wie ik ben, hoe ik mijn leven vorm geef, welke keuzes ik maak als het gaat om mijn religiebeleving. Niemand, binnen mijn eigen gemeenschap of in de bredere samenleving, heeft het recht om mij te ‘beperken’, zolang ik bij het gebruiken van mijn vrijheid niemand schaad. Het enige wat ik doe door een hoofddoek te dragen, is ‘er zijn’. Als ik daarmee uw vrijheid beperk, dan ligt het probleem bij u.”
Denk je dat heel wat jonge moslima’s een hoofddoek dragen als een soort reactie op onderdrukkende maatregelen zoals het hoofddoekenverbod?
“Ja. En dat kan en dat mag. Ik kan voor mezelf op dit moment zeggen dat de manier hoe ik mijn religie beleef door de jaren heen is veranderd, maar ik draag nog steeds een hoofddoek. Ik weet niet met zekerheid waarom ik vandaag precies een hoofddoek draag. Is het uit religieuze overwegingen, of als een soort reactie? Het speelt allemaal mee, het heeft allemaal een invloed. Dat zal zo zijn voor heel wat jonge moslima’s. Het is jammer als je een hoofddoek gaat dragen enkel als reactie op een onderdrukkende provocatie, maar ik begrijp het wel. Een hoofddoekenverbod zegt niet meer of minder dan dat je als moslim niet zichtbaar mag zijn. En dat is moeilijk te verteren. Het is spijtig dat dit de reden moet zijn, maar het lijkt me een normale reactie.”
Wat is de kern van jullie strijd bij BOEH!?
“BOEH! is opgericht toen Janssens net burgemeester was en meteen het voorstel op tafel kwam om een hoofddoekenverbod in te voeren in loketfuncties. We zijn van mening dat zo’n verbod een inperking is van de keuzevrijheid van de vrouw en een schending van het recht op godsdienstvrijheid en het recht op werk. We hebben dan de afschaffing van het verbod gevraagd. Later is het verbod ingevoerd in scholen, waardoor ook het recht op onderwijs in het gedrang kwam. We hebben ons ook hiertegen verzet en juridische stappen ondernomen. Het hoofddoekenverbod is vooral funest voor jonge meisjes en vrouwen die de vrijheid moeten krijgen om zelf te kiezen hoe ze hun religie beleven of praktiseren. Voor ons is er geen verschil tussen de verplichting om een hoofddoek te dragen en het verbod om een hoofddoek te dragen. Beide zijn in hetzelfde bedje ziek en beide zouden bestreden moeten worden. Vrouwen moeten zelf kiezen.”
Het is dus de keuzevrijheid die centraal staat?
“Zonder twijfel. Als iemand geen hoofddoek draagt, vind ik niet dat ze de verkeerde keuze heeft gemaakt. Ik heb het moeilijk met mensen die vinden dat moslimvrouwen wel een hoofddoek moeten dragen. Zij zijn evenzeer mijn tegenstanders. Iedereen moet de vrijheid hebben om zijn/haar religie te beleven zoals hij/zij dat wil. Dit is hoe ik zelf mijn religie beleef. Zodra er dwang aan te pas komt, vernietig je de essentie van religie. Niemand mag zijn keuze of overtuiging aan iemand anders opleggen.
Onlangs is een groep prominenten in actie gekomen om de neutraliteit te vrijwaren. Wat is je mening over hun standpunt?
“Er is geen probleem met neutraliteit. Neutraliteit dient om minderheden te beschermen. Mensen die anders denken, geloven en anders willen zijn. De wijze waarop neutraliteit door sommigen wordt ingevuld is wettig, maar erken dat dit een racistische, discriminerende en uitsluitende invulling is. Wij vanuit BOEH! zijn ook voor neutraliteit, maar wij willen een inclusieve neutraliteit waarbij je mag zijn wat je wilt zijn, en waarbij wie in functie is – zeker bij de overheid – zich neutraal opstelt tegenover de burger die je dient. Neutraliteit in gedrag is iets anders dan neutraliteit in uiterlijk. Welke waarde hecht je eigenlijk aan diversiteit in een samenleving, als je prioriteit erin bestaat om de ander onzichtbaar te maken en te beperken tot de huiskamer? Zo’n idee bestrijdt diversiteit en ziet het niet als iets waardevols. Dat is niet mijn visie en dat hoort ook niet de inspiratie te zijn voor het concept neutraliteit. Het doel van neutraliteit is net om tot een pluralistische samenleving te komen. Een samenleving die de diversiteit waardeert en de bijdrage van eenieder – hoe anders die ook is – toelaat en een plaats geeft. Dat is de neutraliteit waar BOEH! voor staat, in tegenstelling tot de visie van die prominenten.”
Intussen is er aanstaande maandag (27/05) een stemming in de Gentse gemeenteraad waar het hoofddoekenverbod waarschijnlijk zal
sneuvelen. Hoe belangrijk is deze stemming?
“Voor ons als actieplatform is wat hopelijk in Gent zal gebeuren van cruciaal belang omdat het ons in onze strijd sterkt. Het is ontzettend bemoedigend om te zien dat duizenden Gentenaren hun steun hebben gegeven aan dit initatief om het hoofddoekenverbod op te heffen. Ik kan alleen maar hopen dat zoiets ooit ook in Antwerpen kan. Ik denk dat het zal lukken, maandag in Gent. Ik zie niet in hoe het Gentse stadsbestuur het signaal van zo veel Gentenaren zomaar naast zich neer zou kunnen leggen. Als dat zou gebeuren, dan hoop ik dat de Gentenaren verder gaan dan een handtekening te zetten op een stukje papier. Dan hoop ik dat ze op straat komen om te eisen dat wat zij wensen werkelijkheid wordt in hun stad. En dat Antwerpenaren daar dan een voorbeeld aan nemen, dat zou prachtig zijn. Sinds het hoofddoekenverbod in Antwerpen stel ik me de vraag of mensen eigenlijk wel echt tegen racisme zijn. Waar is die stilzwijgende meerderheid die beweert niet racistisch te zijn, en vóór diversiteit? Moslims hebben jarenlang te horen gekregen dat ze terrorisme moeten afkeuren. Telkens als de islam negatief in de media kwam, moesten we het komen uitleggen. En dat is – al dan niet terecht – vaak gebeurd. Ik wil nu van blanke Vlamingen horen dat ze tegen racisme zijn, want ik betwijfel of er wel echt een groep bestaat, zowel bij links als bij rechts, die tegen racisme is en die ook bereid is om het uit onze samenleving te bannen.”
Je bent ook actief binnen Karamah EU en Kieskeurig, het project rond politieke participatie. Volgend jaar zijn er belangrijke verkiezingen. Gaan jullie hier iets rond doen?
“Mensen en vooral jongeren politiek bewust maken is heel belangrijk. Toen we vorig jaar Kieskeurig 2013 lanceerden, wilden we jongeren politiek sensibiliseren. Er is toen heel wat losgeweekt bij de jongeren die zelf het heft in handen hebben genomen en actiever zijn geworden en zelf allerlei activiteiten hebben georganiseerd. Voor 2014 is die bewustwording en participatie even hard nodig. Het is een ander soort verkiezingen met andere thema’s die centraal staan en die misschien iets complexer zijn dan de lokale thema’s. Het is belangrijk dat er iets gebeurt, want er staat bij de komende verkiezingen veel op het spel. Met Karamah EU proberen we door middel van lezingen en allerhande educatieve programma’s een platform te bieden waar actuele islamitische vraagstukken kritisch en diepgaand kunnen worden bespreken. Wat eigen is aan Karamah EU, is dat het vooral de stem van vrouwelijke islamitische rechtsgeleerden of experts aan bod wil laten komen, en het pluralisme dat eigen was en is aan de islam opnieuw op de voorgrond wil laten treden. Wij willen de mogelijkheid bieden aan moslims om de veelzijdigheid in hun religie te herontdekken en die te herwaarderen, in plaats van daar angstig en afkerig tegenover te staan. Onze indruk is dat de beperking van de diversiteit in de islam tot één dogmatische interpretatie moslims zeker niet ten goede is gekomen, en met name vrouwen erg benadeeld heeft. Wij hopen daarom een islambeleving te stimuleren waar ieder voor zichzelf zijn of haar weg naar God kan bepalen, en waar eenieders karamah (waardigheid) wordt gerespecteerd.”
Wat vind je ervan dat migrantenjongeren België verlaten en zich in landen zoals Marokko, Turkije of elders gaan vestigen? Is dit niet juist de groep jongeren die we hard nodig hebben om hier de dingen te veranderen?
“Ik ben momenteel zelf ook erg aan het twijfelen. Ik flirt met het idee om elders te gaan leven. Het is belangrijk om een bijdrage te leveren en te proberen een werkelijkheid te veranderen waar je het niet mee eens bent, maar ik ben ook maar een mens en op een bepaald moment ben je moegestreden. Ik wil me kunnen inzetten voor iets positiefs en niet altijd blijven strijden tegen al dat negatieve. Ik wil ook iets moois creëren, iets wat inspireert. Ik wil zelf ook geïnspireerd worden en niet altijd diegene zijn die anderen motiveert om de strijd aan te gaan. Ik begrijp al die mensen die vertrekken heel goed . Vooral zij die het systeem heel goed doorhebben en beseffen hoe vulgair en agressief het kan zijn naar jou als persoon toe, gewoon omdat je er anders uitziet of omdat je andere keuzes maakt.”
Denk je dat je hier niet kunt realiseren wat je zou willen?
“Dat is net wat je tot die keuze drijft. Dat je de hoop verliest dat verandering mogelijk is. Als je tegen de dertig aanloopt, hoop je met iets bezig te zijn wat positief is, wat je levensvreugde schenkt. Soms wil je gewoon dat het even wat makkelijker gaat.”
Jullie engagement wordt op de proef gesteld?
“Ons engagement wordt elke dag op de proef gesteld. Dat heb ik gemerkt bij BOEH!, waar het ons doel is iets negatiefs uit de samenleving te weren. Hieraan werken is heel vermoeiend, omdat je voortdurend defensief bezig bent en er weinig verandert. De structurele problemen blijven. Gent zou een hoopvol signaal kunnen geven en ons versterken. Evenals de Raad van State, waar we een klacht hebben lopen tegen het Gemeenschapsonderwijs. Mijn geloof in bepaalde instellingen heeft een deuk gekregen en ik kan alleen maar hopen dat de Raad van State de uitsluiting een halt toeroept en niet optreedt als de bewaker van de status quo of de beschermer van één dominante groep, maar een plek voor iedereen creëert. Het is door het uitblijven van echte veranderingen dat je op een bepaald moment moedeloos wordt. Nogmaals, gemeten naar wat we van onszelf hebben gegeven, wat we van onszelf hebben geïnvesteerd, hebben we niet genoeg resultaat gezien.”
BIO
. Leeftijd 29 jaar
. Geboren in Antwerpen
. Woont in Borgerhout
. Van Marokkaanse origine
. Studie Economie aan de Universiteit van Antwerpen
. Doctoraat in de economie (UA) met als titel Religion and economic preferences
BLERI LLESHI